به یاد استادان و معلمانم (1)- مهندس بیژن دیبایی نیا
مهندس بیژن دیبایی نیا
روزگار بسیار بی وفا و ناجوانمرد است. گذشته ها اینگونه نبود.دانش آموختگان تا لحظه مرگ، خود را وامدار معلمان واستادان خویش می دانستند.اکنون اما در این جامعه سوداگر هر آنکس که در مرحله ای دانشی می آموزد واندکی بعد سری در سرای اهل فن وهنر بر می آورد فراموش می کند که چه کسانی او را به این مرحله رسانده اند.چند روز است که مدام به این گرفتاری اجتماعی می اندیشم.امثال من چیزی نمی دانستیم.کلید هرچه می دانیم را ابتدا دیگران در دستانمان قرار دادند وآن دیگران در حوزه مهندسی برای من همانا استادانم بودند. هم از این رو زین پس و به فراخور شرایط از استادان عزیزم یکان یکان یادخواهم کرد تا اندک مایه دینی ادا کرده باشم.
از محضر همه استادان ارجمند اجازت می خواهم که چون این وبلاگ سرفصل طراحی دارد این یادآوری را ابتدا کنم با یاد استاد ومعلم گرانقدرم مهندس بیژن دیبائی نیا از دانشگاه صنعتی اصفهان.
مهندس بیژن دیبایی نیا دانش آموخته دانشگاههای پهلوی شیراز و دانشگاه آریامهر سابق (صنعتی شریف) و از پیشکسوتان طراحی در مهندسی مکانیک هستند. هوشمندانی که سر کلاس ایشان در درس طراحی اجزای ماشین حاضر شده باشند به هوش سرشار ،دقت نظر و گستره دانش ایشان در مفاهیم طراحی گواهی میدهند. به جرات می توان ادعا کرد که ایشان که مترجم اثر ماندگار ژوزف ادوارد شیگلی در طراحی ماشین هستند به اعتباری اولین مهندس ایرانی هستند که مفاهیم طراحی را با نگاه انجمن مهندسان مکانیک آمریکا عمیقا درک کرده وامانتدارانه به دانشجویانشان آموخته اند.کیفیت ترجمه ایشان بر این کتاب خود گواهی روشن بر گستره دانش این مرد بزرگ است. بنده افتخار این را داشتم که در سال های 1374 و1375 خورشیدی 8 واحد درسی از درس های طراحی اجزاء 1 و طراحی اجزاء 2 وهمچنین 2 واحد درس زیبا وجذاب یاتاقان وروغنکاری وباز همینطور سه واحددرس طراحی مدارهای هیدرولیک ونیوماتیک را در محضر ایشان بودم.در آن روزگار ما برای رسیدن به مقطع کارشناسی در مهندسی مکانیک باید 154 واحد درس را می گذراندیم که 6 واحد آن هم پایان نامه بود وباید در حضور حاضرین دفاع می شد که این پایان نامه را هم بنده در محضر ایشان بودم.حمل بر خود ستایی نشود اما نمره اول در درس های طراحی هم از آن من بود. امتحان ایشان در پایان ترم 5 سئوال بود که همگی مسائل طراحی بودند.امتحان در 4 تا 5 ساعت برگزار می شد وکتاب باز هم بود.شیرین ترین ساعات عمرم را در محضر ایشان به ویژه در جلسات امتحانی شان گذرانده ام.یادم هست که سئوال اول ایشان در درس طراحی 2 طراحی یک گیربکس 3 مرحله ای با توان ورودی 20 کیلو وات بود.حدود 2 ساعت وقت گرفت.تازه به ماشین حساب برنامه داده بودم والا در 3 روز هم نمی شد آن مساله را حل کرد.ایشان بعدا فرمودند تنها کسی که مساله را کامل حل کرده بود این شاگرد کوچکشان بود.البته معظم له در طول ترم پروژه های عملی بسیاری تعریف می کردند که دانشجو تا پایان ترم فرصت تحویل داشت.2 نمره هم به پروژه ها تعلق می گرفت.پروژه را که حل می کردی تازه می فهمیدی مفاهیم طراحی چیست.کلاس ما 14 نفره بود.ایشان هم به تعبیر خودشان بسیار به ما سخت می گرفتند چون قرار بود طراحانی چیره دست در صنعت سنگین کشور باشیم.اصلا در نمره دادن ترحم نمی کردند اما اگر به این نتیجه می رسیدند که آموخته ای نمره واقعی به شما تعلق می گرفت.البته در آن روزها و در شرایط ما اگر یک درس را به اصطلاح معروف می افتادی مشروط واخراج می شدی تازه باید خسارت هم می پرداختی پس فرصت سستی نبود.مثل حالا نبود که وارد دانشگاه که شدی خود را فارغ التحصیل تصور کنی.خاطرات بسیاری از کلاسهای ایشان دارم.اگر به جای چهار ساعت در هر درس طراحی (هرواحد یک ساعت بود وطراحی ها هر یک 4 واحد درسی)یک ماه تمام هم سر کلاس ایشان بودم خسته نمی شدم.آری علاقه داشتم اما این به تنهایی کافی نبود.نحوه تدریس ایشان بود که انسان را میخکوب ومجذوب می کرد. در اقتصاد طراحی مفاهیم را بی نظیر انتقال می دادند مخصوصا در تحلیل شکست صنعت در شوروی مدام به نکته های طراحی می پرداختند. معیار گودمن را که درس می دادند مدام از صنعت دنیا شاهد مثال می آوردند. یادم هست که در بحث علت ورشکستگی شرکت بلبرینگ سازی آمریکایی تیمکن در برابر شرکت سوئدیSKF چنان بحث را باز کردند که هنوز هم پس از بیست سال آن مفاهیم را عمیقا به خاطر دارم.در زمینه لقی در بلبرینگ ها مطالبی را فرمودند که در نصب بلبرینگ در شفت های با دینامیک بالا به ویژه زمانی که پدیده creep در طراحی ماشین اهمیت پیدا می کند بسیار مفید بود. مهندس دیبایی با آن دانش گسترده وبا آن توان علمی بسیار فروتن است.پایان نامه کارشناسی را هم با ایشان گذراندم.طراحی وینچ جرثقیل های 25 تن.افتخارم این است که جناب استاد دکتر خادمی زاده هم در جلسه دفاعیه ام حضور داشتند.یادم هست که مهندس دیبایی به من فرمودند "می خواستم نمره 18 به تو بدهم اما دکتر خادمی زاده گفتند که 18 کم است".به این دلیل هم نمره 19 را به من لطف کردند که از هزار 20 ارزشمند تر بود.مدتی است ازایشان بی خبرم مخصوصا از زمانی که بازنشسته شده اند.باید به حال کشوری افسوس خورد که دیبایی ها در آن گمنام وناشناخته تر از یک فوتبالیست جوان هستند.هیچ رسانه ای با ایشان گفتگویی نکرده است.تنها با یک تصویر با چند خط نوشته در سایت دانشگاه از ایشان یاد شده است. تجربه ایشان برای صنعت کشور بی گمان بی نظیر است. امثال این معلم فروتن به طبیبانی می مانند که باید پای صحبتشان نشست وبه نسخه هایشان عمل کرد. بسیار غمبار است که کشوری اینچنین سرمایه هایش را نادیده می گیرد و به دانشجویان این سرزمین باید خرده گرفت که از معلمانشان یادی نمی کنند. ما را چه شده است؟! چرا به این روز افتاده ایم؟ با این حال بیژن دیبایی نیا برای من یک اسطوره است. اسطوره طراحی در مهندسی وفروتنی در اخلاق. بنده هرچه در طراحی دارم میوه باغ شاگردی در محضر ایشان است. هرکجا هست خدایا به سلامت دارش. دستان زحمت کشیده و روی پرعطوفتش را می بوسم.خاک پای او هستم اگر این افتخار را به من ارزانی کند.افسوس که تصویری به روز از ایشان نیافتم الا آن تصویر دوران جوانی شان در سایت دانشگاه صنعتی اصفهان( دانشکده مهندسی مکانیک).تلاشم برای یافتن تلفن تماس ایشان نیز تا این لحظه بی نتیجه مانده است.امید که بتوانم به زودی از سلامت ایشان خبری بگیرم.
تنش به ناز طبیبان نیازمند مباد.امید که این فرزند نازنین ایران زمین از خطه دانش پرور اصفهان با سرفرازی در پناه خداوند تندرست ومحفوظ باشد.
